زمانی که جهان در آستانه سال ۲۰۲۰ آماده می‌شد تا بالاترین نرخ گردشگری را با یک میلیارد و ۶۰۰ هزار نفر رقم بزند، میهمانی سر زده، با نام ویروس کرونا، دنیا را با بحران سلامت پیش‌بینی نشده‌ای مواجه نمود که تاثیر عمیقی روی اقتصاد جوامع گذاشت و گردشگری و کسب و کارهای زیادی را با مشکل مواجه کرد.
براساس اعلام سازمان جهانی گردشگری ورود گردشگران بین المللی 20تا 30درصد در سال 2020 کاهش می‌یابد، یعنی بازگشت به سطح 5 تا 7 سال پیش و ضرر 250 تا 400 میلیارد دلار درآمدهای گردشگری بین‌المللی. کووید ۱۹ بر رایج ترین نگاه به گردشگری که همانا اقتصاد است تاثیری عمیق بر جای گذاشت به طوری که بسیاری از کسب‌و‌کارهای وابسته به این صنعت در همان هفته‌های نخست به ورطه نابودی کشیده شدند. تمامی دولت‌ها برای حفاظت از سلامتی شهروندان تاکید بر عدم خروج از منزل کردند؛ بنابراین در این شرایط گردشگری نخستین صنعت نیازمند به حمایت و کمک بود که متاسفانه مورد عدم توجه قرار گرفت.
براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری حدود ۹۶ درصد از تمام مقصدهای جهان، محدودیت‌های سفر را در پاسخ به بیماری همه گیر اعمال نموده‌اند. حدود ۴۳ درصد و ۹۰ مقصد مرزهای خود را بطور کامل یا جزئی بسته‌اند. حدود 21٪ (44 مقصد) ممنوعیت سفر را برای مسافرینی که از بعضی از مقصد ها تحت تأثیر کووید 19 قرار گرفته‌اند، معرفی کرده‌اند. حدود 27٪ (56 مقصد) پروازهای بین‌المللی یا بومی را به مقصدها متوقف کرده‌اند.
پیش‌بینی‌ها از بین رفتن یک میلیون فرصت شغلی بیکاری صد میلیون نفر در بخش سفر و گردشگری در جهان، بیش از 63 میلیون ضرر شغلی در منطقه آسیا و اقیانوسیه، لغو یا به تاخیر افتادن رویدادهایی چون نمایشگاه گردشگری برلین و بازی های المپیک حکایت دارند.
پس از قرنطینه‌های خانگی و کنترل بیماری به شیوه‌های مختلف در تمام دنیا اهمیت تفریح و سفر بیش از گذشته آشکار شد و دولتمردان وحتی خود گردشگران سعی کردند بعد از به آرامش رسیدن کشورها در کنترل بیماری کووید ۱۹ به این بخش مهم از زندگی،که اهمیت آن به وفور در تمام جهانیان مشاهده شد، راه‌حل‌هایی برای سفر ارایه کنند.
سازمان جهانی گردشگری در بحران کووید 19 همصدا با سازمان جهانی بهداشت جهانی، با ایجاد پویشی «فردا سفر کنید» خواستار مسئولیت‌پذیری بین‌المللی و مشترک در میان صنعت گردشگری در مواجهه با شیوع ویروس کرونا شد. این سازمان هدف از برپایی این پویش را کشف فرهنگ‌های گوناگون، تمرین اتحاد و احترام به یکدیگر، مراقبت از محیط‌زیست، تداوم یادگیری، توسعه و پایداری و ایجاد فرصت‌ها برای همگان اعلام کرده است. هشتگ فردا سفرکنید در واقع پاسخ سازمان جهانی گردشگری به بحران کنونی بود که به ارزش‌های دیرینه این نهاد تاکید داشت. این پویش بازتاب زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشته است و مورد استقبال تعداد زیادی از کشورها، مقاصد گردشگری، کمپانی‌های مرتبط با این حوزه، شهرها، رسانه و همچنین افراد از سراسر جهان قرار گرفته است.
بحران‌های گذشته ثابت کرد که ظرفیت گردشگری برای بازگشت پر قدرت و سریع پس از بحران کم نظیر است و برای بازگشت و بازیابی دیگر شغل ها بوده و موجب بازده عظیمی در کلیه اقتصاد و جامعه دارد.
اما گردشگری ایران که پس از برجام گام بلندی برداشته بود، پس از حوادث گوناگون از ابتدای سال98 و اوج بحران‌ها در نیمه دوم سال، سیر نزولی پیدا کرد و هر روز ضعیف‌تر شد تا جایی که کووید ۱۹ آخرین رمقش را در آستانه فصل جدید گردشگری و بهار کشید. تا جایی که گردشگری ایران همانند بسیاری از نقاط جهان تعطیل شد. اما بعد از ارام شدن فضا و همچنین پیش رو بودن تعطیلات مختلف درتابستان، کارشناسان و مسئولان هم سعی کردند برای تغییر شرایط با رعایت پروتکل‌های بهداشتی گام بردارند هرچند ناکافی است.
به نظر می‌رسد متولیان گردشگری برای باز شدن مرزها، خدمات ویزا، امکان برگزاری تورهای خروجی و نیز ورود گردشگران خارجی به کشور، مذاکرات خود را برای اعتماد سازی وهمکاری های مجدانه آغاز کرده‌اند. با این وجود بسیاری از هتل‌ها با الگو برداری از هتل های بزرگ و زنجیره‌ای برتر، پروتکل های بهداشتی را اجرا و موفقیت‌هایی کسب نموده‌اند و همچنین برخی از شرکت‌های مسافرتی و هتل‌ها با همکاری در برگزاری تورهای داخلی چند روزه سعی در روشن نگاه داشتن چراغ گردشگری داخلی کرده‌اند ولی بخش عمده‌ایی از شرکت های تورگردان، تورهای ورودی و خروجی و سامانه‌های آنلاین در بیم و امید زمان آغاز فعالیت‌ها بسر می‌برند و بسیاری از برگزارکنندگان تورهای خارجی در راستای توصیه‌های سازمان جهانی گردشگری و بدلیل عدم امکان بازگشت وجوه پرداختی به کارگزار خارجی پیشنها‌د عدم کنسلی سفر و سفر برای روزی دیگر را به مسافران خود داده‌اند.
پس می‌توان گفت گردشگری ورودی و خروجی ایران بدلیل باز نبودن مرزها و خدمات ویزا و.... با تاخیر و فاصله از برخی کشورها فعالیت‌های خود را آغاز خواهد کرد و هر چند پروتکل‌های بهداشتی ابلاغ سفر سلامت و هوشمند را مورد توجه قرار داده‌اند. در ابتدای بحران ۲۰۲۰ همگان گمان می‌کردند گردشگری تا پایان سال و شاید در سال ۲۰۲۱ در رکود کامل باشد، اما با گذشت زمان ظرفیت بی‌نظیر گردشگری و سفر و نقش آن بعنوان موتور محرک اقتصاد کشورها بیشتر خودنمایی کرد و اکنون دولت ها سعی می‌کنند با تعاریف جدید و بازاریابی نسبت به کاهش تاثیر بحران بر تمایلات سفر موتور صنعت گردشگری خود را زودتر به کار بیاندازند. لیکن در این راستا توجه به راهبردها و مکانیسم‌های هماهنگ با ذینفعان برای جلب اعتماد گردشگران، کمک به حفظ آرامش عمومی، فراهم کردن انگیزه و افزایش شتاب‌دهی به بازاریابی، درک بازار و فعالیت سریع و هماهنگ برای بازاریابی، اعتماد و تحریک تقاضا، متنوع‌سازی بازارها و محصولات، سرمایه‌گذاری در سامانه‌های هوشمند کسب‌وکار و بازاریابی دیجیتال، حمایت از مشاغل و کسب‌وکارها، حمایت برای حفظ سرمایه‌های انسانی و توسعه استعدادها، حفظ آمادگی برای بحران و تقویت تاب‌آوری و در نظر گرفتن بسته‌های حمایتی اقتصادی در استان‌ها و شهرها با اولویت قرار دادن سلامتی گردشگران امر اجتناب‌ناپذیر است و صد البته بدون باز تعریف و تغییر رویکرد در دوره پسا کرونا بقای گردشگری بزودی ممکن نخواهد بود.
زمانی که جهان در آستانه سال ۲۰۲۰ آماده می‌شد تا بالاترین نرخ گردشگری را با یک میلیارد و ۶۰۰ هزار نفر رقم بزند، میهمانی سر زده، با نام ویروس کرونا، دنیا را با بحران سلامت پیش‌بینی نشده‌ای مواجه نمود که تاثیر عمیقی روی اقتصاد جوامع گذاشت و گردشگری و کسب و کارهای زیادی را با مشکل مواجه کرد.
براساس اعلام سازمان جهانی گردشگری ورود گردشگران بین المللی 20تا 30درصد در سال 2020 کاهش می‌یابد، یعنی بازگشت به سطح 5 تا 7 سال پیش و ضرر 250 تا 400 میلیارد دلار درآمدهای گردشگری بین‌المللی. کووید ۱۹ بر رایج ترین نگاه به گردشگری که همانا اقتصاد است تاثیری عمیق بر جای گذاشت به طوری که بسیاری از کسب‌و‌کارهای وابسته به این صنعت در همان هفته‌های نخست به ورطه نابودی کشیده شدند. تمامی دولت‌ها برای حفاظت از سلامتی شهروندان تاکید بر عدم خروج از منزل کردند؛ بنابراین در این شرایط گردشگری نخستین صنعت نیازمند به حمایت و کمک بود که متاسفانه مورد عدم توجه قرار گرفت.
براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری حدود ۹۶ درصد از تمام مقصدهای جهان، محدودیت‌های سفر را در پاسخ به بیماری همه گیر اعمال نموده‌اند. حدود ۴۳ درصد و ۹۰ مقصد مرزهای خود را بطور کامل یا جزئی بسته‌اند. حدود 21٪ (44 مقصد) ممنوعیت سفر را برای مسافرینی که از بعضی از مقصد ها تحت تأثیر کووید 19 قرار گرفته‌اند، معرفی کرده‌اند. حدود 27٪ (56 مقصد) پروازهای بین‌المللی یا بومی را به مقصدها متوقف کرده‌اند.
پیش‌بینی‌ها از بین رفتن یک میلیون فرصت شغلی بیکاری صد میلیون نفر در بخش سفر و گردشگری در جهان، بیش از 63 میلیون ضرر شغلی در منطقه آسیا و اقیانوسیه، لغو یا به تاخیر افتادن رویدادهایی چون نمایشگاه گردشگری برلین و بازی های المپیک حکایت دارند.
پس از قرنطینه‌های خانگی و کنترل بیماری به شیوه‌های مختلف در تمام دنیا اهمیت تفریح و سفر بیش از گذشته آشکار شد و دولتمردان وحتی خود گردشگران سعی کردند بعد از به آرامش رسیدن کشورها در کنترل بیماری کووید ۱۹ به این بخش مهم از زندگی،که اهمیت آن به وفور در تمام جهانیان مشاهده شد، راه‌حل‌هایی برای سفر ارایه کنند.
سازمان جهانی گردشگری در بحران کووید 19 همصدا با سازمان جهانی بهداشت جهانی، با ایجاد پویشی «فردا سفر کنید» خواستار مسئولیت‌پذیری بین‌المللی و مشترک در میان صنعت گردشگری در مواجهه با شیوع ویروس کرونا شد. این سازمان هدف از برپایی این پویش را کشف فرهنگ‌های گوناگون، تمرین اتحاد و احترام به یکدیگر، مراقبت از محیط‌زیست، تداوم یادگیری، توسعه و پایداری و ایجاد فرصت‌ها برای همگان اعلام کرده است. هشتگ فردا سفرکنید در واقع پاسخ سازمان جهانی گردشگری به بحران کنونی بود که به ارزش‌های دیرینه این نهاد تاکید داشت. این پویش بازتاب زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشته است و مورد استقبال تعداد زیادی از کشورها، مقاصد گردشگری، کمپانی‌های مرتبط با این حوزه، شهرها، رسانه و همچنین افراد از سراسر جهان قرار گرفته است.
بحران‌های گذشته ثابت کرد که ظرفیت گردشگری برای بازگشت پر قدرت و سریع پس از بحران کم نظیر است و برای بازگشت و بازیابی دیگر شغل ها بوده و موجب بازده عظیمی در کلیه اقتصاد و جامعه دارد.
اما گردشگری ایران که پس از برجام گام بلندی برداشته بود، پس از حوادث گوناگون از ابتدای سال98 و اوج بحران‌ها در نیمه دوم سال، سیر نزولی پیدا کرد و هر روز ضعیف‌تر شد تا جایی که کووید ۱۹ آخرین رمقش را در آستانه فصل جدید گردشگری و بهار کشید. تا جایی که گردشگری ایران همانند بسیاری از نقاط جهان تعطیل شد. اما بعد از ارام شدن فضا و همچنین پیش رو بودن تعطیلات مختلف درتابستان، کارشناسان و مسئولان هم سعی کردند برای تغییر شرایط با رعایت پروتکل‌های بهداشتی گام بردارند هرچند ناکافی است.
به نظر می‌رسد متولیان گردشگری برای باز شدن مرزها، خدمات ویزا، امکان برگزاری تورهای خروجی و نیز ورود گردشگران خارجی به کشور، مذاکرات خود را برای اعتماد سازی وهمکاری های مجدانه آغاز کرده‌اند. با این وجود بسیاری از هتل‌ها با الگو برداری از هتل های بزرگ و زنجیره‌ای برتر، پروتکل های بهداشتی را اجرا و موفقیت‌هایی کسب نموده‌اند و همچنین برخی از شرکت‌های مسافرتی و هتل‌ها با همکاری در برگزاری تورهای داخلی چند روزه سعی در روشن نگاه داشتن چراغ گردشگری داخلی کرده‌اند ولی بخش عمده‌ایی از شرکت های تورگردان، تورهای ورودی و خروجی و سامانه‌های آنلاین در بیم و امید زمان آغاز فعالیت‌ها بسر می‌برند و بسیاری از برگزارکنندگان تورهای خارجی در راستای توصیه‌های سازمان جهانی گردشگری و بدلیل عدم امکان بازگشت وجوه پرداختی به کارگزار خارجی پیشنها‌د عدم کنسلی سفر و سفر برای روزی دیگر را به مسافران خود داده‌اند.
پس می‌توان گفت گردشگری ورودی و خروجی ایران بدلیل باز نبودن مرزها و خدمات ویزا و.... با تاخیر و فاصله از برخی کشورها فعالیت‌های خود را آغاز خواهد کرد و هر چند پروتکل‌های بهداشتی ابلاغ سفر سلامت و هوشمند را مورد توجه قرار داده‌اند. در ابتدای بحران ۲۰۲۰ همگان گمان می‌کردند گردشگری تا پایان سال و شاید در سال ۲۰۲۱ در رکود کامل باشد، اما با گذشت زمان ظرفیت بی‌نظیر گردشگری و سفر و نقش آن بعنوان موتور محرک اقتصاد کشورها بیشتر خودنمایی کرد و اکنون دولت ها سعی می‌کنند با تعاریف جدید و بازاریابی نسبت به کاهش تاثیر بحران بر تمایلات سفر موتور صنعت گردشگری خود را زودتر به کار بیاندازند. لیکن در این راستا توجه به راهبردها و مکانیسم‌های هماهنگ با ذینفعان برای جلب اعتماد گردشگران، کمک به حفظ آرامش عمومی، فراهم کردن انگیزه و افزایش شتاب‌دهی به بازاریابی، درک بازار و فعالیت سریع و هماهنگ برای بازاریابی، اعتماد و تحریک تقاضا، متنوع‌سازی بازارها و محصولات، سرمایه‌گذاری در سامانه‌های هوشمند کسب‌وکار و بازاریابی دیجیتال، حمایت از مشاغل و کسب‌وکارها، حمایت برای حفظ سرمایه‌های انسانی و توسعه استعدادها، حفظ آمادگی برای بحران و تقویت تاب‌آوری و در نظر گرفتن بسته‌های حمایتی اقتصادی در استان‌ها و شهرها با اولویت قرار دادن سلامتی گردشگران امر اجتناب‌ناپذیر است و صد البته بدون باز تعریف و تغییر رویکرد در دوره پسا کرونا بقای گردشگری بزودی ممکن نخواهد بود.